نظریه گشتاری چیست؟
آورام نوآم چامسکی زبان شناس و نظریه پردازی است که از او به عنوان پدر زبان شناس مدرن یاد می شود و نظریه معروف وی دستور گشتاری است که در دهه ۶۰ میلادی انقلابی در زبان شناسی معاصر ایجاد کرد.
تا پیش از نظریات وی از ماهیت زبان و چگونگی یادگیری زبان توسط انسان درک درستی وجود نداشت.
زبان ابزار فکر است و تفکر را گفتار درونی نامیده اند.
وقتی کسی می خواهد مفهومی را بگوید آن را در قالب واژه ها و جملات می ریزد و برای انتقال آنها به لایه سطحی این واژه ها دچار تغییر شده و حذف، درج، جابه جایی، جایگزینی در آنها رخ می دهد این تغییر را دگر گشتن، گشتاری نامیده اند.
واژه گشاری معادل( Transformational) است ودستور گشتاری چامسکی مبتنی بر قواعد توابع ریاضی (x,y) است و هیچ استثنایی ندارد.
دستور گشتاری چه چیزی را میگوید؟
در دستور گشتاری بخش به چه چیزی می گویند؟
هریک از قسمت های تشکیل دهنده دستور گشتاری، بخش نامیده می شود.
این بخش ها عبارتند از:
۱- بخش پایه: ژرف ساخت جمله در آن تشکیل می شود.
۲- بخش معنایی: شامل قواعد معنایی جمله می شود.
۳- بخش گشتاری: شامل قاعده هایی است که ژرف ساخت را به رو ساخت تبدیل می کنند.
۴- بخش نحوی: شامل بخش پایه و بخش گشتاری می شود.
۵- بخش واجی: شامل قواعد واجی که بر روساخت جملات عمل می کند می شود.
۱- دستو گشتاری می کوشد از طریق توصیف دستوری، معنای دقیق و واقعی آنچه در پشت جملات وجود دارند را دریابد و اندیشه هایی که در پشت کلمات وجملات هستند را کشف کند.
۲- در دستور گشتاری ذهنیاتی در ذهن ما وجود دارند که هنوز به زبان جاری نشده اند ژرف ساخت نامیده می شوند و مجموعه جملاتی که به زبان جاری می کنیم رو ساخت نام دارند.
۳- دستور گشتاری سه مولفه اصلی دارد. مولفه نحوی که به نحو می پردازد، مولفه واجی که به آواها می پردازد و مولفه معنایی که به معناها می پردازد. ولی تفاوت آن با دستور های دیگر در این است که مولفه نحوی آن به دو بخش تقسیم می شود .
الف)پایه ب)قواعد گشتاری
اصطلاحات مورد استفاده در نمودارهای درختی عبارتند از:
? نشانگر (NODELABLE)
نشانگر ها در نمودار های درختی عبارتند از:
((S(sentence), NP(noun phrase), ADJ(adjective), V(verb)
? سازه
به هر عنصر یا توالی از عناصر که باهم زیر یک نقطه قرار می گیرند سازه گفته می شود.
? نمودارها درختی ساخت سازه ای
(CONSTITUENT STRUCTURE TREES)
? قواعد ساخت سازه ای
قواعد ساخت سازه ای شامل دو قاعده است:
۱- هر جمله جمله از دو عبارت اسمی و یک فعل تشکیل می شود.A:S=NP-V-NP
۲- هر عبارت اسمی از حرف اضافه، صفت و اسم ساخته می شود.
B:NP=ART-ADJ-N
? گره یا نقطه تقاطع (NODE)
گره یا نقطه تقاطع، نقطه ای در نمودار درختی است که خط از آن منشعب می شود.
? گروه اسمی (NOUNPHRASE)
گروه اسمی، از یک اسم و عناصر وابسته دیگر مثل صفت، حرف تعریف و یا جمله واره موصولی تشکیل می شود.
? جمله (SENTENCE)
منبع : موسسه دیده بان
